| Dương Đình Nghệ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tĩnh Hải quân Tiết chừng sứ | |||||
| Tại vị | 931 – 937 | ||||
| Tiền nhiệm | Khúc Thừa Mỹ | ||||
| Kế nhiệm | Kiều Công Tiễn | ||||
| Thông tin tưởng chung | |||||
| Sinh | 22 mon 11 năm 874[cần dẫn nguồn] Làng Giàng[cần dẫn nguồn], Ái Châu | ||||
| Mất | Tháng 3 năm 937 Đại La | ||||
| Hậu duệ | Dương Tam Kha | ||||
| |||||
Dương Đình Nghệ (chữ Hán: 楊廷藝), với sách như Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép là Dương Diên Nghệ (楊筵藝, 22 mon 11 năm 874[cần dẫn nguồn] – 937)[1], người Ái châu, thực hiện tướng mạo mang đến Khúc Hạo. Đời Hậu Lương, vì thế Khúc Hạo lúc lắc cứ khu đất Giao Châu, nên Nam Hán Cao Tổ Lưu Nghiễm ở khu đất Quảng Châu Trung Quốc, với cớ sai Lý Khắc Chính và Lý Tri Thuận xâm chiếm Giao Châu. Kết ngược của trận đánh này là nam nhi Khúc Hạo là Khúc Thừa Mỹ bị tóm gọn, và vua Nam Hán phong Lý Tiến thay cho thực hiện Thứ sử Giao Châu. Thấy vậy, tướng mạo Dương Đình Nghệ dấy binh lên, vượt qua được Lý Khắc Chính, và bao vây Lý Tiến. Và khi Lý Tiến được tướng mạo Nam Hán là Trần hướng dẫn rước quân cho tới cứu giúp, Dương Đình Nghệ một lần tiếp nữa vượt qua và chém bị tiêu diệt được Trần hướng dẫn. Cuối nằm trong là Dương Đình Nghệ tiếp tục quang vinh giữ vị trở nên, và uy phong tự động xưng là Tiết chừng sứ của Giao Châu. Sáu năm tiếp theo, Dương Đình Nghệ, tuy rằng thắng được nước ngoài xâm tuy nhiên lại bị tiêu diệt vì thế nội phản, bị tướng mạo của tôi là Kiều Công Tiễn phản nghịch, thịt bị tiêu diệt rồi lên thay cho.[2][3]
Tên gọi
Do chữ diên (延 hoặc 筵) và chữ đình 廷 tương tự nhau nên với sự "tam sao thất bản".
Đại Việt sử ký toàn thư, nước ngoài kỷ, Quyển V chép là Dương Đình Nghệ kèm cặp ghi chú: "Cương mục ghi Dương Diên Nghệ, người Ái Châu, tức Thanh Hóa (CMTB5, 17a). Tài liệu Trung Quốc như Tống sử (q. 488), Tư trị thông giám v.v... cũng chép là Dương Diên Nghệ. Ngũ đại sử (q. 65) chép như Toàn thư (là Đình Nghệ). cũng có thể thiếu sót đường nét chữ vì thế chữ 延 diên và chữ 廷 đình tương tự nhau."
Trong số sách ghi chúng ta thương hiệu ông là Dương Diên Nghệ với Khâm ấn định Việt sử thông giám cương mục. Tại phần chi phí biên, Quyển V của sách này còn có ghi chú: "Sách An Nam kỷ yếu chép là Đình Nghệ. Nay theo đuổi sách Cương mục (Trung Quốc) thay đổi lại là Diên Nghệ."
Như bên trên tiếp tục trình bày Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép là Dương Diên Nghệ. Cuốn Đất nước nước ta qua chuyện những đời của Đào Duy Anh cũng chép là Dương Diên Nghệ.
Sự nghiệp
Bối cảnh
| Loạt bài Lịch sử Việt Nam |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Phía Bắc nước Việt tồn bên trên nhì nước rộng lớn là căn nhà Nam Hán và căn nhà Lương. Năm 919, Khúc Thừa Mỹ sai sứ quý phái căn nhà Lương nài được lĩnh tiết việt, căn nhà Lương trao mang đến. Vua Nam Hán cả giẫn dữ.[4]
Diễn biến
Mùa thu mon 7 năm 923 (theo sử của Trung Quốc là năm 930), vua Nam Hán Lưu Nghiễm sai tướng mạo là Lý Khắc Chính (hoặc Lý Thủ Dung và Lương Khắc Trinh)[5] rước quân quý phái tiến công Giao Châu. Lý Khắc Chính bắt được Tiết chừng sứ Khúc Thừa Mỹ đưa về. Vua Nam Hán phong tước đoạt mang đến Dương Đình Nghệ, mang đến Lý Tiến thực hiện Thứ sử Giao châu, cùng theo với Lý Khắc Chính lưu giữ trở nên.[6]
Năm 931, Dương Đình Nghệ mò mẫm cơ hội báo thù hằn mang đến chúng ta Khúc. Ông nuôi 3.000 fake tử (con nuôi), đề ra ngôi trường tiến công vật, chiêu tập luyện những hào kiệt, lấy đại nghĩa khuyến nghị chúng ta.[2]
Lý Tiến thắc mắc hoảng sợ, sai người cấp cho báo mang đến vua Nam Hán, nằm trong năm ấy, Dương Đình Nghệ rước quân vây Lý Tiến. Vua Nam Hán sai Trần hướng dẫn (hoặc Trình Bảo)[7] rước quân quý phái cứu giúp, tuy nhiên cho tới điểm thì Dương Đình Nghệ tiếp tục hạ được trở nên. Lý Tiến trốn về nước, Trần hướng dẫn vây trở nên, Dương Đình Nghệ rước quân rời khỏi tiến công thịt bị tiêu diệt Trần hướng dẫn.[4]
Dương Đình Nghệ lưu giữ lấy trở nên, tự động xưng là Tĩnh Hải quân Tiết chừng sứ nhận lĩnh việc châu.[2]
Cái chết
Mùa xuân mon 3 năm 937, Dương Đình Nghệ bị nha tướng mạo của tôi là Kiều Công Tiễn (hoặc Kiểu Công Tiễn)[7] thịt bị tiêu diệt. Một căn nhà tướng mạo không giống của ông là Ngô Quyền kéo quân kể từ Ái Châu rời khỏi tiến công Kiều Công Tiễn.[4]
Quê hương
Sách An Nam chí lược, Việt sử xài án, Đại Việt sử ký toàn thư đều chép Dương Đình Nghệ là kẻ Ái châu. Theo biên soạn fake Lê Tắc, sách An Nam chí lược, quyển Đệ nhất, Ái châu là phần nằm trong Thanh Hóa.
- Nam-Giao đời xưa, căn nhà Chu gọi là Việt-Thường, căn nhà Tần gọi là Tượng-Quận, căn nhà Hán bịa thực hiện phụ thân quận: Giao-Châu, Cửu-Chân và Nhật-Nam. Nhà Đường lại cải Giao-Châu thực hiện An-nam phủ, quận Cửu-Chân thực hiện Ái-Châu, quận Nhật-Nam thực hiện Hoan-Châu, tức là La-Thành, Thanh-Hóa và Nghệ-An ngày này vậy.
Theo sách Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú:
Xem thêm: kẻ thù chủ yếu trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc của người dân da đen ở nam phi là ai
- Thanh Hoa [8] vẹn toàn trước là khu đất Tượng Quận, đời Hán gọi là quận Cửu Chân, Lương bịa là châu Ái, Tùy gọi là Cửu Chân, Đường lại thay đổi là châu Ái.[9]
Nhận định
| “ | Sử thần bàn rằng: Cuối đời Hán, Đường phần nhiều nuôi fake tử, là vì thế đương khi trí, lực chọi nhau, hoặc là trong những khi hoán vị nàn nằm trong theo đuổi nhau, tâm đầu ý hợp trong khi đình cấp cho, tức thì nhận thực hiện fake tử, ko hiểu được lòng lương y khó khăn dạ. Dấu của hớ hênh, là xui cho tất cả những người lấy trộm, thiên tính như vậy ko thể thực hiện không giống được. Đình Nghệ nuôi fake tử cho tới 3.000 người, thì bị nàn, còn ăn năn sao được nữa. | ” |
| — Việt sử xài án, Ngô Thì Sĩ | ||
[2]
| “ | Khúc Thừa Mỹ nhận chức quan lại của Lương tuy nhiên bị tù đày ở Ngụy Đình; Dương Đình Nghệ xua tướng mạo Hán nhận lấy châu, tuy nhiên bị nha tướng mạo thịt hoảng sợ. Truyện với trình bày rằng: nếu như không tồn tại người bị té ngã, thì bản thân nổi lên sao được, là nghĩa thế. Tóm lại, cũng chính là vày lòng trời yếm loàn, mong muốn há cơ nghiệp VN là một trong đời trị chính thức kể từ đấy. | ” |
| — Việt sử xài án, Ngô Thì Sĩ | ||
[2]
Sách An Nam chí lược, quyển Đệ thập cửu chép bài xích Đồ Chí Ca:
- Cuối đời Hàm-Thông Trung-Quốc loàn,
- Chuyển-vận lối xa xôi vứt trì trệ.
- Ngô-Quyền, Khúc-Hạo, Kiểu[10] và Dương[11],
- Soán đoạt giành nhau, dân kiệt quệ.
- Họ Đinh, đời Tống mới nhất phong vương vãi,
| “ | Kịp đời Ngũ-Đại, những người dân thố hào ở những châu Giao, Ái là Khúc Hạo, Dương-Diên-Nghệ, Kiều-Công-Tiện, v.v... thay cho nhau người sử dụng võ lực cướp quyền. | ” |
| — An Nam chí lược, Lê Tắc | ||
Tham khảo
- Việt sử xài án, biên soạn fake Ngô Thì Sĩ, dịch fake Hội nước ta Nghiên cứu giúp Liên lạc Văn hóa Á Châu, Nhà Xuất phiên bản Văn Sử 1991.
- An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, Nhà Xuất phiên bản Viện Đại học tập Huế, 1961.
- Đại Việt sử ký toàn thư, biên soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên, dịch fake Viện Sử học tập nước ta, Nhà Xuất phiên bản Khoa học tập xã hội thủ đô, 1993.
- Lịch triều hiến chương loại chí, biên soạn fake Phan Huy Chú, dịch fake Viện Sử học tập nước ta, Nhà Xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 2005.
- Trần Trọng Kim (1919), Việt Nam sử lược.
- Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về nước ta vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn.
Xem thêm
- Tự chủ
- Họ Khúc
- Khúc Thừa Mỹ
- Kiều Công Tiễn
- Ngô Quyền
- Dương Tam Kha
Chú thích
- ^ http://www.xxxxonline.com/tua-sach/viet-nam-su-luoc/quyen-i-phan-ii-chuong-v/286[liên kết hỏng]
- ^ a b c d e Việt sử xài án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ, Dịch giả: Hội nước ta Nghiên cứu giúp Liên lạc Văn hóa Á Châu, Nhà Xuất bản: Văn Sử 1991, Chương Ngoại nằm trong Tùy và Đường.
- ^ An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, dịch fake Ủy ban thông ngôn sử liệu nước ta, Nhà Xuất phiên bản Viện Đại học tập Huế, 1961, Quyển Đệ tứ.
- ^ a b c Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên..., Dịch fake Viện Sử học tập nước ta, Nhà Xuất phiên bản Khoa học tập xã hội thủ đô, 1993.
- ^ Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về nước ta vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Trang 235.
- ^ An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, dịch fake Ủy ban thông ngôn sử liệu nước ta, Nhà Xuất phiên bản Viện Đại học tập Huế, 1961, Quyển Đệ thập nhất.
- ^ a b Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về nước ta vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Tân Ngũ Đại sử trang 236.
- ^ Tức Thanh Hóa
- ^ Lịch triều hiến chương loại chí, tập luyện 1, biên soạn fake Phan Huy Chú, dịch fake Viện Sử học tập nước ta, Nhà Xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 2005, trang 45.
- ^ Kiều Công Tiễn.
- ^ Dương Đình Nghệ.
Bình luận