mạc đĩnh chi là ai

Mạc Đĩnh Chi 莫挺之
Tượng thờ Mạc Đĩnh Chi ở Đền thờ Đức Thánh Trần ở Tân Phú Bạn đang xem: mạc đĩnh chi là ai
Thông tin cậy chung
Sinh	1272 Hải Dương
Mất	1346（74 tuổi) Thăng Long
Tên tràn đủ Mạc Đĩnh Chi Tên tự Tiết Phu (節夫) Tên hiệu Tích Am (僻庵) Thụy hiệu Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝)
Thân phụ	Mạc Đĩnh Kỳ (莫挺期)
Học vấn	Trạng nguyên vẹn mái ấm Trần

Mạc Đĩnh Chi (chữ Hán: 莫挺之 1272 - 1346), thương hiệu tự động là Tiết Phu (節夫), hiệu là Tích Am (僻庵) là một trong quan tiền đại thần và mái ấm nước ngoài giao phó có tiếng triều Trần nhập lịch sử hào hùng VN.^[1] Năm 1304, đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, ông đua đỗ trạng nguyên vẹn. Nhờ mưu trí, nắm vững thâm thúy rộng lớn, ông rất nhiều lần được cử lên đường sứ thanh lịch Trung Quốc. Trong khi, ông còn được nghe biết như thể tổ tiên trực hệ của những đời ngọc hoàng mái ấm Mạc, được Mạc Thái Tổ truy tôn thụy là Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝).

Xuất thân[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Mạc Đĩnh Chi quê quán ở xứ buôn Bàng Hà^[2] và Ba Điểm. Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287 đang được theo dõi mặt hàng quân Nguyên. Nhà Trần sau thắng lợi đang được trị tội cả buôn, bắt dân thực hiện lính lệ cho những vương vãi hầu mái ấm Trần, ko mang đến thực hiện quan tiền, tuy nhiên về sau năm 1304, Mạc Đĩnh Chi vẫn được ứng đua và thực hiện quan tiền.^[3]

Theo Lịch triều hiến chương loại chí, Mạc Đĩnh Chi là kẻ buôn Lũng Động, thị xã Chí Linh, Hải Đông (nay là thôn Long Động, xã Nam Tân, thị xã Nam Sách, tỉnh Hải Dương), tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông.^[4] Ông mưu trí rộng lớn người, tuy nhiên tướng tá mạo xấu xí xí.^[1]

Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc hé học tập lối, tụ hội văn sĩ tứ phương, chu cung cấp mang đến ăn diện, giảng dạy nhiều nhân tài, nhập bại liệt sở hữu Mạc Đĩnh Chi. Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: Ích Tắc là con cái loại của Thượng hoàng, mưu trí hiếu học tập, thông hiểu lịch sử hào hùng, lục nghệ, văn vẻ nhất đời. Dù nghề ngỗng lặt vặt như đá cầu, tiến công cờ, ko nghề ngỗng gì ko thông thạo; từng hé học tập lối ở mặt mày hữu phủ đệ, tụ hội văn sĩ tứ phương mang đến tiếp thu kiến thức, cung cấp mang đến ăn diện, giảng dạy trở nên tài như Mạc Đĩnh Chi ở Bàng Hà, Bùi Phóng ở Hồng Châu,... bao gồm đôi mươi người, đều được sử dụng mang đến đời.^[5]

Sự nghiệp[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1304 đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, triều đình hé khoa đua Cống sĩ lấy 44 người đỗ Thái học viên (tiến sĩ).^[5] Mạc Đĩnh Chi đỗ Trạng nguyên; Bùi Mộ đỗ bảng nhãn, Trương Phóng đỗ thám hoa. Khi mới nhất đỗ mái ấm vua chê ông xấu xí, Mạc Đĩnh Chi bèn thực hiện bài xích phú Ngọc tỉnh liên (Sen nhập giếng ngọc) nhằm tự động ví bản thân với sen. Trong bài xích phú sở hữu đoạn:

Há rằng rỗng trống rỗng bất tài

Thuyền quyên lắm kẻ lỡ thời thương thay cho.

Nếu tao lưu giữ mực trực tiếp tức thì.

Mưa tụt xuống bão táp coi ni cũng thường

Vua Trần Anh Tông coi rồi khen ngợi hoặc, thăng thực hiện Thái học viên dũng thủ, sung chức Nội thư gia.^[1]

Tham dự triều chính[sửa | sửa mã nguồn]

Thời vua Trần Minh Tông, Mạc Đĩnh Chi càng được tin cậy sử dụng khoản đãi. Ông là kẻ thanh liêm, vua biết mong muốn demo ông, sai người rước 10 vạn quan tiền chi phí nhằm trước cửa ngõ mái ấm ông. Sáng ngày tiếp theo Đĩnh Chi rước ví tiền lên triều, tâu mái ấm vua, Vua nói: "Không ai nhận chi phí ấy, thì mang đến khanh lấy tuy nhiên chi dùng". Ông đang được kể từ chối và không sở hữu và nhận vì như thế nhận định rằng người tổn thất tiếp tục phiền lòng , thời điểm này vua cho thấy rằng chỉ demo lòng và trao mang đến Mạc Đĩnh Chi phần thông thường vì như thế lòng cương trực.^[4]

Mạc Đĩnh Chi cùng theo với những vị Trần Thời Kiến, Đoàn Nhữ Hài, Độ Thiên Lư, Nguyễn Dũ, Phạm Mại, Phạm Ngộ, Nguyễn Trung Ngạn,... được sử quan tiền Ngô Thì Sĩ đánh giá nhập Việt sử chi phí án: Các ông này Khi thực hiện quan tiền, ngạnh trực dám thưa trực tiếp, sở hữu tư thế đại thần và nhân tài thịnh nhất rộng lớn triều những vua khác.^[4]

Thời vua Trần Hiến Tông ông thực hiện chức Nhập nội hành khiển, Lang trung hữu ty, gửi thanh lịch thực hiện Lang trung mô tả ty trải cho tới chức Tả bộc xạ ở mặt hàng quan tiền lớn.^[1]

Đi sứ mái ấm Nguyên[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1308 đời vua Trần Anh Tông, Mạc Đĩnh Chi lên đường sứ mái ấm Nguyên, mừng vua Nguyên Vũ Tông mới nhất đăng quang.^[a] Đó là khi mới nhất đôi mươi năm tiếp theo cuộc chiến tranh chống quân Nguyên loại 3 (1287-1288), sứ cỗ bị nắn gân cốt cực mạnh.

Tuy nhiên nhập sinh hoạt bang giao phó ông đang được tỏ rõ ràng khí phách và tài năng của tớ. Hoạt động và tài năng văn vẻ của ông đang được nhằm lại nhiều giai thoại có tiếng.

Sau bại liệt năm Nhâm Tuất (1322) ông lên đường sứ thứ tự 2, tuy nhiên ko tìm kiếm được mối cung cấp tin cậy.

Giai thoại lên đường sứ[sửa | sửa mã nguồn]

Tại cửa ngõ ải[sửa | sửa mã nguồn]

Thử thách văn vẻ trước tiên là vì trời mưa nên Sứ cỗ cho tới quan ải Pha Lũy (nay là ải Nam Quan) bị trễ. Quan trấn ải phía Trung Quốc ko Chịu hé cổng trở nên, tuy vậy vì như thế biết khét tiếng ông, nên demo tài vày câu đối:

Quá quan tiền trì, quan tiền quan bế, nguyện quá khách hàng quá quan

Nghĩa là: Qua cửa ngõ quan tiền trễ, cửa ngõ quan tiền đóng góp, chào khách hàng qua loa lối qua loa cửa ngõ quan tiền.

Ông đang được đáp lại:

Tiên đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối

Nghĩa là: Ra câu đối trước thì dễ dàng, đối câu đối mới nhất khó khăn, xin xỏ tiên sinh đối trước.

Quan lưu giữ ải phục tài, ngay tức khắc xuất hiện ải đón sứ cỗ và tiếp đãi cực kỳ trọng thể.

Buổi tiếp loài kiến đầu tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Khi cho tới Đại Đô (nay là Bắc Kinh, Trung Quốc), thấy Mạc Đĩnh Chi người thấp nhỏ nhắn, nên người Nguyên tỏ ý coi thường thông thường. Trong buổi tiếp loài kiến trước tiên người triều Nguyên đang được đi ra câu đối:

Nhật hoả vân yên ổn, bạch đán thiêu tàn ngọc thố

Nghĩa là: Mặt trời là lửa, mây là sương, buổi ngày thiêu cháy vừng trăng. Hàm ý là đại quốc vừa sức châm cháy nước nhỏ.

Xem thêm: quân lee là ai

Mạc Đĩnh Chi đang được đối lại:

Nguyệt cung tinh ranh đạn, hoàng thơm xạ lạc kim ô

Nghĩa là: Trăng là cung, sao là đạn, chiều tối tối phun rụng mặt mày trời. Hàm ý là nước nhỏ cũng hoàn toàn có thể ngăn chặn nước rộng lớn nhập yếu tố hoàn cảnh phù hợp.

Vế đối này của Mạc Đĩnh Chi còn lấy kỳ tích Hậu Nghệ xạ nhật, hoặc Hậu Nghệ phun rụng chín mặt mày trời thực hiện gốc. Kim Ô, hoặc Quạ Mặt Trời, buổi ngày cất cánh lên tai hoạ nhân gian ngoan. Hậu Nghệ bèn lấy cung phun rụng chín con cái, chỉ chừa lại một con cái độc nhất nhằm phát sáng nhân gian ngoan.

Bức giành chim sẻ ở phủ Tể tướng[sửa | sửa mã nguồn]

Khi Tể tướng tá triều Nguyên hé tiệc tiếp đãi sứ cỗ Việt, ông thấy nhập phủ Tể tướng tá sở hữu hình ảnh thêu chim sẻ vàng đậu bên trên cành trúc cực kỳ rất đẹp. Đĩnh Chi kéo con cái chim sẻ xuống xé nhừ đi ra, người Nguyên căn vặn cớ sao ? Ông nói:Cổ nhân sở hữu vẽ mai và tước đoạt, ko thấy vẽ trúc và tước đoạt (sẻ). Trúc là quân tử, tước đoạt là hạ nhân, bức trướng thêu này là người hạ nhân lấn lướt người quân tử, ni tôi vì như thế Thánh triều tuy nhiên trừ côn trùng tệ ấy lên đường.^[4]

Bài minh kiểu quạt[sửa | sửa mã nguồn]

Khi nhập chầu vua Nguyên Vũ Tông, đang được cuối ngày hè oi bức, sở hữu người của Sát Hợp Đài hãn quốc dưng kiểu quạt, ông phụng mệnh thực hiện bài xích minh nhập kiểu quạt. Sứ thần nước Cao Ly thực hiện hoàn thành trước, sở hữu 4 câu, 16 chữ, Mạc Đĩnh Chi coi thế cây viết ghi chép, hiểu rằng bài xích của sứ thần Cao Ly rồi, ngay lập tức theo dõi ý tuy nhiên thực hiện phiên câu văn lên đường, lại dẫn thêm thắt 3 câu ở nhập truyện thực hiện kết hợp, được khen ngợi thưởng rộng lớn, đầy đủ biết ông tài năng và nhanh chóng lắm, người Nguyên càng thêm thắt trầm trồ. Bài minh của sứ Cao Ly:

Uẩn long trùng trùng,

Y Doãn, Chu Công.

Vũ tuyết thê thê,

Bá Di, Thúc Tề^[6].

Bài của Đĩnh Chi:

Lưu Kim thước thạch thiên địa vi lô,

nhĩ ư tư thời hề Y Chu cự nho;

Bắc phong kỳ thê vũ tuyết tái ngắt đồ dùng,

nhĩ ư tư thời hề Di Tề trượt phu.

Y,

dụng chi tắc hành, xả chi tắc tàng,

duy trượt dữ nhĩ hữu đua phù.^[4][7]

Văn tế công chúa[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn sứ cỗ lưu ở Đại Đô, sở hữu một công chúa mái ấm Nguyên bị tiêu diệt, sứ thần Việt Mạc Đĩnh Chi được cử hiểu văn tế. Để demo tài sứ fake nước Việt, quan tiền Sở Lễ trao mang đến ông trang giấy má chỉ mất 4 chữ Nhất. Thật là một trong tình thế rất là hiểm bần hàn, tuy nhiên rồi ông cực kỳ điềm tĩnh ứng khẩu đọc:

Thanh thiên nhất đóa vân,

Hồng lô nhất điểm tuyết,

Thượng uyển nhất chi hoa,

Dao Trì nhất phiến nguyệt.

Y ! Vân nghiền, tuyết chi phí, hoa tàn, nguyệt khuyết !

Dịch nghĩa:

Trời xanh rớt sở hữu một áng mây,

Hồng lô sở hữu một bông tuyết,

Thượng uyển sở hữu một cành hoa,

Dao Trì sở hữu một miếng trăng.

Than ôi ! Mây nghiền, tuyết tan, hoa tàn, trăng khuyết !

Ý rằng: bên trên trời sở hữu một đám mây, nhập lò lửa sở hữu một bông tuyết, nhập rừng hoa sở hữu một nhành hoa, nước Dao Trì sở hữu một phía trăng ! Than ôi ! Mây tan không còn, tuyết chảy rồi, hoa tàn héo, trăng ko tròn !^[8]

Tuy nhiên bên trên thực tiễn, bài xích văn tế này là của một người sáng tác Trung Quốc, sinh sống ở thời Tống và thế gian sau đang được rước gán mang đến Mạc Đĩnh Chi cơ hội sau đời Tống cho tới bên trên tía thế kỷ, đang được tạo nên trở nên một mẩu chuyện giai thoại, và theo dõi Lê Quý Đôn thì bài xích văn còn được gán mang đến Nguyễn Đăng Cảo (1619 - ?) sinh sống cơ hội đời Tống sau 600 năm.^[9]

Câu thách bị tiêu diệt người[sửa | sửa mã nguồn]

Khi sứ cỗ bái biệt vua Nguyên Vũ Tông nhằm về nước, thì chúng ta đi ra câu thách hiểm hóc:

Có một cái thuyền, nhập bại liệt sở hữu vua, thầy học tập, và phụ vương bản thân (quân, sư, phụ) tập bơi cho tới thân thuộc sông chẳng may bắt gặp sóng rộng lớn đắm thuyền. Khi ấy ngươi phía trên bờ đi ra cứu giúp, tuy nhiên chỉ hoàn toàn có thể cứu giúp được một người thôi, thế thì ngươi cứu giúp ai?

Vào thời kỳ bại liệt, vấn đáp sai sẽ ảnh hưởng tội phanh thây, chém đầu hoặc lưu tích lại, làm nước Việt tổn thất nhân tài. Nhưng ông đang được trả lời:

Thần đứng bên trên bờ, thấy thuyền bị đắm, vớ nên vội vàng nhẩy xuống sông tập bơi đi ra cứu giúp, hễ thần bắt gặp ai trước thì thần cứu giúp người ấy trước, bất kể người ấy là vua, thầy học tập hoặc phụ vương bản thân.

Cuối nằm trong ông được đi ra về.

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

• Tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông sinh đi ra Mạc Hiển Đức, Hiển Đức sinh Hiển Tuấn, Hiển Tuấn sinh Đĩnh Kỳ. Mạc Đĩnh Kỳ sinh Mạc Đĩnh Chi.^[4]
• Mạc Đĩnh Chi sinh đi ra Mạc Cao, Mạc Cao sinh đi ra Mạc Thúy, Mạc Thúy sinh đi ra Mạc Tung, dời thanh lịch ở xã Lan Khê, thị xã Thanh Hà rồi sinh đi ra Mạc Bình, Mạc Bình lại dời thanh lịch xã Cổ Trai, thị xã Nghi Dương rồi trú bên trên bại liệt. Bình sinh đi ra Mạc Hịch, Mạc Hịch lấy phụ nữ trưởng của Đặng Xuân người nằm trong xã, sinh được tía đàn ông, con cái trưởng là Mạc Đăng Dung, con cái loại là Mạc Đăng Đốc, con cái út ít là Mạc Đăng Quyết. Mạc Đăng Dung sở hữu mức độ khoẻ, vì như thế đỗ võ cử, được sung nhập quân túc vệ, cho tới phía trên phong mang đến chức này.^[5] Mạc Đăng Dung sau thực hiện vua - Mạc Thái Tổ của triều Mạc.
• Năm 1406, mái ấm Minh xâm lăng nước Đại Ngu, Mạc Địch, Mạc Thúy, Mạc Viễn và Nguyễn Huân mạo nhận là chúng ta Mạc đều là những kẻ bất đắc ý, đón mặt hàng quân Minh, người Minh đều trao mang đến quan tiền chức. Sau Mạc Thúy thực hiện cho tới Tham chính; Mạc Địch thực hiện cho tới Chỉ huy sứ; Mạc Viễn thực hiện cho tới Diêm vận sứ; Huân thực hiện cho tới Cha chính; (Thúy, Địch, Viễn là con cháu Mạc Đĩnh Chi).^[5]

Hậu duệ ở Triều Tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn lên đường sứ Trung Hoa, sứ cỗ nước Việt gặp mặt cực kỳ thân thuộc thiết với sứ cỗ nước Cao Ly. Sự tương đương yếu tố hoàn cảnh của nhì nước trước cường quốc Trung Hoa, cùng theo với tài năng của Mạc Đĩnh Chi thực hiện sứ thần Cao Ly yêu mến. Vị sứ thần Cao Ly đang được chào ông thanh lịch nghịch ngợm và gả con cháu gái mang đến ông. Người thiếp này sinh được một phái đẹp, và thứ tự ông lên đường sứ loại nhì thì sinh 1 phái mạnh, kể từ bại liệt lập đi ra một dòng tộc ở bên kia.^[10][11][12] Một hậu duệ của ông đang được tìm về VN, cây viết đàm hán tự động với ông Lê Khắc Hòe. Sau bại liệt ông Hòe sở hữu ghi chép bài xích "Người Triều Tiên lên đường phân phối sâm là hậu duệ của Mạc Đĩnh Chi", mong muốn mò mẫm chúng ta Mạc nhằm nhận chúng ta, đăng bên trên An Nam tập san số 4 năm 1926.^[b] Sau này Vũ Hiệp thuế tập dượt và đăng bên trên tập san Nghiên cứu giúp Sử số 2, 1996 bên trên Thành phố Sài Gòn.

Xem thêm: thích nhất hạnh là ai

Chỉ dẫn[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Sách tham ô khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên,...; Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất phiên bản Khoa học tập xã hội Hà Nội Thủ Đô, 1993.
• Việt sử chi phí án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ,Dịch giả: Hội VN Nghiên cứu giúp Liên Lạc Văn hóa Á Châu. Nhà xuất bản: Văn Sử 1991.
• Lịch triều hiến chương loại chí, Tập 1, Soạn fake Phan Huy Chú, Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất phiên bản dạy dỗ, 2005.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Mạc Thúy
• Mạc Đăng Dung

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]