nguyễn hiền là ai

Bách khoa toàn thư phanh Wikipedia

Nguyễn Hiền (chữ Hán: 阮賢, 11 mon 3, 1234 - 05 mon 9, 1256) là trạng nguyên vẹn con trẻ nhất nhập lịch sử vẻ vang khoa cử VN, Khi mới nhất mươi tía tuổi tác. Cuộc đời ông gắn kèm với nhiều giai thoại dân gian trá VN còn lưu truyền đến giờ.

Bạn đang xem: nguyễn hiền là ai

Cuộc đời và sự nghiệp[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyễn Hiền sinh vào năm 1234-1256 bên trên buôn bản Dương A, thị xã Thượng Hiền, phủ Thiên Trường^[1] (nay là Thôn Dương A, xã Nam Thắng, thị xã Nam Trực, tỉnh Nam Định^[2]). Ông ganh đua đỗ trạng nguyên vẹn Khi mới nhất 13 tuổi tác, trở nên trạng nguyên vẹn con trẻ nhất nhập lịch sử vẻ vang khoa cử VN, bên trên khoa ganh đua mon hai năm Thiên Ứng Chính Bình loại 16 (1247) thời vua Trần Thái Tông. Cùng năm tê liệt đem Lê Văn Hưu (黎文休) 17 tuổi tác đỗ bảng nhãn và Đặng Ma La (鄧麻羅) 14 tuổi tác đỗ thám hoa. Đây cũng chính là khoa ganh đua Nho học tập trước tiên nhập lịch sử vẻ vang VN đề ra danh vị tam khôi, bao hàm trạng nguyên vẹn, bảng nhãn và thám hoa.

Khi ông đỗ trạng nguyên vẹn, vì như thế không đủ niên nên vua Trần Thái Tông cho tới ông về quê 3 năm tu chăm sóc thêm thắt rồi mới nhất gọi rời khỏi thực hiện quan lại. Hết 3 năm, vua tuyển chọn ông nhập học tập tiếp Tam giáo công ty khoa, tức đạo Lão, đạo Phật, đạo Khổng. Về sau chỉ định thực hiện quan lại cho tới chức Thượng thư cỗ Công. Ông mang theo sứ căn nhà Nguyên vài ba lượt.

Những năm thực hiện quan lại nhập triều, Nguyễn Hiền có khá nhiều nối tiếp sách hoặc nhằm phò vua gom nước. Năm Ất Mão (1255), Đại Việt bị Chiêm Thành xâm lăng, vua Trần Thái Tông cực kỳ lo ngại bèn gửi gắm cho tới Trạng nguyên vẹn Nguyễn Hiền tiến công giặc lưu nước lại. Chỉ không nhiều lâu sau, quân giặc thất bại, trạng Hiền thu binh về Vũ Minh Sơn phanh tiệc khao quân và tâu lên vua. Nhà vua vô nằm trong hí hửng mừng và phong cho tới ông thương hiệu "Đệ nhất hiển quý quan".

Về nông nghiệp, ông cho tới phủ đê quai vạc sông Hồng, trở nên tân tiến phát triển vụ mùa thắng lợi. Về quân sự chiến lược, ông cho tới phanh đem võ đàng nhằm rèn quân luyện sĩ.

Ngày 14 mon 8 năm Bính Thìn (1256), Trạng nguyên vẹn Nguyễn Hiền lâm bệnh nguy kịch rồi mệnh chung, tận hưởng dương 21 tuổi tác. Vua Trần Thái Tông tiếc thương truy phong ông là "Đại vương vãi trở thành hoàng" và tôn thực hiện thần ở 32 điểm, nhập tê liệt đem đình Lại Đà ở xã Đông Hội, thị xã Đông Anh, Thành Phố Hà Nội.

Hiện ni, bên trên đền rồng thờ Trạng nguyên vẹn Nguyễn Hiền ở quê nhà ông, thôn Dương A (Nam Thắng, Nam Trực, Nam Định) còn lưu giữ được rất nhiều bài xích vị, sắc phong, câu đối, đại tự động, đặc trưng bảo đảm được cuốn Ngọc phả thưa về việc nghiệp của ông, nhập tê liệt đem câu mệnh danh tài năng của Nguyễn Hiền như sau:

Thập nhị tuế khôi khai lưỡng quốc

Vạn niên thiên tuế lập tam tài

Tạm dịch là:

Mười nhị tuổi tác khai khoa nhị nước

Nghìn năm ghi mãi chữ tam tài

Sau Khi ông thất lạc, nhằm tỏ lòng tôn trọng một nhân tài mệnh yểu tử, vua cho tới thay tên thị xã Thượng Hiền trở thành Thượng Nguyên nhằm kiêng cữ thương hiệu húy của ông.^{[cần dẫn nguồn]}

Giai thoại[sửa | sửa mã nguồn]

Thần đồng kể từ nhỏ[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyễn Hiền không cha mẹ thân phụ kể từ nhỏ, u vẫn cho tới ông theo đòi học tập sư cụ miếu Hà Dương ở buôn bản Dương A. Tương truyền, khi nguồn vào học tập sư mới nhất viết lách được 10 trang giấy tờ, Hiền ngay lập tức hiểu ngay lập tức được như người từng tới trường rồi, sư cụ lấy thực hiện kỳ lạ. Một tối, sư cụ ở mơ thấy Phật quở rằng: "Trạng nguyên vẹn từng lượt nhập miếu thông thường tinh nghịch, sao căn nhà ngươi ko răn đe, ngăn chặn?". Sư tỉnh dậy, nhen đuốc từng miếu thấy sau sống lưng những pho tượng đều sở hữu viết lách chữ "phạt 30 roi", riêng biệt nhị pho hộ pháp ghi "phạt 60 roi", sư xem sét ngay lập tức chữ của Hiền. Một hôm, sư lên lớp bèn lấy một câu nhập sách: "Kính quỷ thần nhưng mà nên lánh xa" nhưng mà nhắn Hiền rằng: "Phật tức quỷ thần, trò ko được nhạo báng". Hiền ngay lập tức nhận lỗi và tự động vệ sinh sạch sẽ những chữ tôi đã viết lách. Từ tê liệt, Hiền càng cần cù học hành, học tập cho tới đâu lưu giữ cho tới đấy, xuất khẩu trở thành chương.

Năm 11 tuổi tác, Hiền vẫn phổ biến và được ca tụng là "thần đồng". Bấy giờ đem người bọn họ Đặng tự động cho chính bản thân là vẫn nắm rõ không còn những sách, nghe tiếng vang Hiền ngay lập tức tìm về căn nhà Hiền demo tài, rời khỏi nhan đề bài xích phú:

Phượng hoàng sào a, kỳ lân du úc

và rời khỏi hạn cho tới Hiền số câu, từng câu nên nổi tiếng duy nhất loại cố gắng thú. Hiền ngay lập tức ứng khẩu:

Phi long kiên chiếu

Mã bất xuất hà

Ý bi Hữu Hùng chi thế

Ấp vu Trác Lộc chi a.

Dịch là:

Rồng không mờ lên điểm ao, hồ

Ngựa ko kể từ sông phi ra

Đẹp thay cho đời đem bọn họ Hữu Hùng

Làm nhà tại điểm Trác Lộc.

Người bọn họ Đặng rất là trầm trồ Hiền và nắc nỏm tán tụng là "Thiên tài".

Đỗ Trạng nguyên vẹn tuy nhiên không được xẻ nhiệm[sửa | sửa mã nguồn]

Đến năm ganh đua Đinh Mùi (1247), Nguyễn Hiền dự kỳ ganh đua đình với bài xích phú "Áp tử kể từ kê khuôn du hồ nước phú" (bài phú về gà con cái kể từ giã u gà đi dạo hồ nước nước). Vua chất vấn, Hiền vấn đáp trôi chảy cả văn lẫn lộn ý, vua tán tụng ngợi và hỏi:

- Học thầy nào?

Nguyễn Hiền trả lời:

- Thần ko nên là kẻ sinh rời khỏi vẫn biết, tuy nhiên Khi mang trong mình 1 song chữ ko biết thì chất vấn thầy miếu.

Vua lại nói:

Xem thêm: đạt ma là ai

- Vì còn nhỏ nhưng mà trạng nguyên vẹn ăn thưa không biết lễ, nên thả về căn nhà học tập lễ 3 năm mới tết đến bổ nhậm.

Vì thế trạng Hiền không được ban áo mão.

Xâu chỉ qua quýt vỏ ốc[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyễn Hiền về bên quê nuôi chăm sóc u, ngày ngày xem sách. Hiền vẫn cực kỳ ham đùa, thông thường khi rỗi rãi vẫn nằm trong con trẻ buôn bản đùa khăng, thả diều... Một lượt, triều đình tiếp sứ Trung Hoa, viên sứ thể hiện một con cái ốc xoắn nhờ xâu qua quýt ruột nó vị một sợi chỉ miếng. Được vì vậy nó mới nhất chịu đựng nhập trở thành. Ấy là viên sứ ham muốn demo tài người Nam rời khỏi sao. Vua truyền cho những quan lại dò la cơ hội xâu demo, tuy nhiên vị nào thì cũng lè lưỡi, rung lắc đầu. Bấy giờ vua chợt nghĩ về cho tới trạng nguyên vẹn con trẻ Nguyễn Hiền, bèn cho tới triệu trạng về kinh.

Viên quan lại được gửi gắm việc cho tới quê gặp gỡ trạng, gặp gỡ ngay lập tức một lũ con trẻ chăn trâu nghịch ngợm khu đất đầu buôn bản, thấy nhập tê liệt mang trong mình 1 cậu nhỏ nhắn mặt mũi mũi tuấn tú đang được bày cho tới lũ các bạn phủ một con cái voi vị khu đất nhưng mà tư chân lẫn lộn tai, vòi… rất có thể nguây nguẩy được. Sứ fake đồ vật chừng này đó là trạng Hiền, bèn buông một câu thăm hỏi dò:

Tự là chữ, hạn chế giằng đầu, chữ tử là con cái, con cái căn nhà ai đấy?

Cậu nhỏ nhắn nghe được, ko ngước mặt mũi lên, cũng thủng trực tiếp buông một câu:

Vu là chưng, vứt ngang sống lưng, chữ đinh là đứa, đứa chất vấn tớ chi!

Chủ ý của viên quan lại xuất một vế đối theo đòi lối tách tự động chữ Hán. Chữ "tự" (字) đem nhị phần tử, bên trên như loại giằng xay, bên dưới là chữ "tử" (子). Để nguyên vẹn "tự" tức là chữ, vứt giằng bên trên còn sót lại chữ "tử" tức là con cái, và gắn luôn luôn với vế đối nôm tiếp tê liệt trở thành một thắc mắc nửa Hán nửa Nôm. Câu chất vấn cũng có thể có sắc thái của những người bên trên chất vấn kẻ bên dưới. Trạng Hiền cũng ngược lại bằng phương pháp tách tự động chữ Hán kết phù hợp với một trong những phần Nôm: chữ "vu" (于) là chưng đem nhị đường nét ngang và một đường nét móc, vứt đường nét ngang (一) ở đằm thắm trở thành chữ "đinh" (丁), tức là đứa, lên đường với đứa này đứa này là 1 trong vế đối cực kỳ chỉnh và cực kỳ xược.

Sứ biết tê liệt đó là trạng Hiền, bèn xuống ngựa, giữ lại ý vua vời trạng về kinh.

Nhưng trạng Hiền ko chịu đựng, viện lẽ rằng, trước vua cho tới trạng kém cỏi lễ buộc về, tuy nhiên lượt này vua cho tới vời trạng lên cũng ko lưu giữ đích lễ. Viên quan lại ko biết thực hiện thế này, nên trần tình tình đầu mẩu chuyện sứ fake quốc tế trả câu đánh đố nhưng mà không có ai giải được. Trạng Hiền nghe chỉ mỉm mỉm cười, quay về với đám con trẻ chăn trâu. Chờ Khi viên quan lại lên ngựa, Hiền mới nhất xui đám con trẻ nằm trong hát:

Tích tịch tình tang!

Bắt con cái loài kiến càng buộc chỉ ngang lưng

Bên thì lấy giấy tờ nhưng mà bưng

Bên thì bôi mỡ loài kiến mừng loài kiến sang

Tích tịch tình tang!

Viên quan lại nghe nhẩm nằm trong lời nói ấy, biết trạng vẫn chỉ cơ hội giải, sung sướng về bên kinh.

Bài thơ chữ "Điền"[sửa | sửa mã nguồn]

Tương truyền sứ thần Trung Hoa lấy một bài xích thơ ngụ ngôn thanh lịch demo nhân tài nước Nam. Bài thơ như sau:

Dịch là:

Vua và những quan lại nhập triều không có bất kì ai giải nghĩa được là gì. Một viên quan lại tâu với vua van mời mọc Trạng nguyên vẹn Nguyễn Hiền (mà vua nghĩ rằng nhỏ nhắn đang được trong nhà nhằm tập luyện thêm) cho tới nhằm chất vấn nghĩa.

Các quan lại cho tới quê mời mọc gặp gỡ khi Nguyễn Hiền đang được đùa giỡn với bọn chúng các bạn, Nguyễn Hiền thưa với những quan:

- Trước phía trên vua thưa tớ không biết lễ, thì ni chủ yếu vua cũng ko biết lễ. Không ai lên đường mời mọc Trạng nguyên vẹn về kinh lại không tồn tại lễ nghĩa.

Xem thêm: chơi game ai là triệu phú

Quan về tâu lại với vua, rồi lấy đồ vật lễ và xe cộ ngựa cho tới đón, Nguyễn Hiền mới nhất chịu đựng về kinh.

Về cho tới kinh kì, vua trả bài xích thơ của sứ Tàu rời khỏi, trạng Hiền ngay lập tức phân tích và lý giải như sau:

Câu loại nhất đem ý thưa là nhị chữ "nhật" (日) xếp ngang mặt hàng nhau. Câu loại nhị tức là tư chữ "sơn" (山) xoay xuôi ngược. Câu loại tía nói đến nhị chữ "vương" (王) xếp ck lên nhau. Câu loại tư là tư chữ "khẩu" (口) xếp dọc ngang cạnh nhau. Tóm lại, toàn bộ bài xích thơ chỉ nói đến việc chữ "điền" (田), tức là ruộng khu đất.

Giải hoàn thành, trạng Hiền viết lách thư trả cho tới sứ Trung Hoa, ông tớ nên chịu đựng là nước Nam đem nhân tài.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Thủ khoa Đại Việt
• Nguyễn Quan Quang
• Lưu Miễn
• Vương Giát

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]