nguyễn kim là ai

Tĩnh Vương 靖王
Miếu Triệu Tổ thờ Nguyễn Kim vô Kinh trở nên Huế
Thượng phụ Thái sư
Tại vị	1533 - 1545
Thông tin yêu chung
Sinh	1468 Huyện Tống Sơn, Thanh Hóa, Đại Việt
Mất	1545 (76–77 tuổi)
An táng	Lăng Trường Nguyên (長原陵)
Thê thiếp	Triệu Tổ Tĩnh Hoàng hậu
Hậu duệ	Nguyễn Uông Nguyễn Hoàng Nguyễn Thị Ngọc Bảo
Tên húy Nguyễn Kim (阮淦) Thụy hiệu Di Mưu Thùy Dụ Khâm Cung Huệ Triết Hiển Hựu Hoành Hưu Tế Thế Khải Vận Nhân Thánh Tĩnh Hoàng đế (貽謀垂裕欽恭惠哲顯祐宏休濟世啟運仁聖靖皇帝) Miếu hiệu Triệu Tổ (肇祖)
Tước vị	An Thanh hầu Thượng phụ Thái sư Hưng Quốc công Thái tể Đô tướng mạo Tiết chế Tướng sĩ chư dinh thự thủy bộ Chiêu Huân Tĩnh công Chiêu Huân Phụ Triết Tĩnh công Huệ Triết Hiển Hựu Hoành Hưu Tế Thế Vỹ Tích Chiêu Huân Tĩnh Vương Di Mưu Thùy Dụ Khâm Cung Huệ Triết Hiển Hựu Hoành Hưu Tế Thế Vỹ Tích Chiêu Huân Tĩnh Vương
Gia tộc	Họ Nguyễn
Thân phụ	Nguyễn Văn Lưu
Thân mẫu	Đỗ Thị Đức

Nguyễn Kim (chữ Hán: 阮淦^[1], 1468–1545), là một trong căn nhà chủ yếu trị và quân sự chiến lược quy trình Lê trung hưng vô lịch sử vẻ vang nước ta. Ông sẽ là người chỉ huy bên trên thực tiễn của tổ chức chính quyền và quân team Lê trung hưng, tiếp tục tích rất rất đối kháng căn nhà Mạc sau khoản thời gian căn nhà Lê sơ sụp sụp đổ. Ông tiếp tục rước những con trẻ của mình chạy thanh lịch Ai Lao, chiêu luyện binh mã, tôn lập vua Lê Trang Tông, đặt điều hệ thống móng xây dựng lại căn nhà Lê và mở màn thời kỳ Nam–Bắc triều (1533–1592). Ông là nội tổ phụ của những chúa Nguyễn và vua Nguyễn về sau, đôi khi cũng chính là nước ngoài tổ phụ của những chúa Trịnh. Các vua Hậu Lê kể từ Lê Thần Tông (cháu ruột Trịnh Tùng) cũng chính là hậu duệ thẳng mặt mũi chúng ta nước ngoài của ông. Miếu hiệu của ông là Triệu Tổ, thụy là Tĩnh ngọc hoàng mặc dù ông ko cần là vua hoặc chúa nào là ở trong nhà Nguyễn.

Bạn đang xem: nguyễn kim là ai

Thân thế[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Nam thực lục (bộ sử trong phòng Nguyễn soạn), tổ tiên chúng ta Nguyễn trước là một trong chúng ta đem dòng họ ở xứ Thanh Hóa Cha của Nguyễn Kim là Trừng Quốc công Nguyễn Văn Lưu, ông nội của Nguyễn Kim là Phó Quốc công Nguyễn Như Trác. Nguyễn Kim là con cái trưởng, thực hiện quan liêu triều Lê, chức Hữu vệ năng lượng điện chi phí tướng mạo quân, tước đoạt An Thanh hầu.^[2]

Theo sách Đại Việt thông sử, bên dưới triều Mạc Đăng Dung: Hữu vệ Điện chi phí tướng mạo quân An Thanh hầu Nguyễn Kim là anh của Nguyễn Hoằng Dụ.^[3]

Theo group người sáng tác Đinh Công Vỹ, Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, vô cuốn sách Nhìn lại lịch sử, group người sáng tác này nghiên cứu và phân tích phả hệ chúng ta Nguyễn- Gia Miêu nhận định rằng Nguyễn Kim và Nguyễn Hoằng Dụ đơn giản bạn bè chúng ta. Người sinh rời khỏi Nguyễn Kim là Nguyễn Văn Lưu, anh Nguyễn Văn Lang và chưng Nguyễn Hoằng Dụ.

Sách Nguyễn Phước Tộc Thế Phả vì thế Hội Đồng Trị Sự Nguyễn Phúc Tộc Huế ấn hành năm 1995, vô phần Thủy Tổ phả ghi Thân phụ ngài Nguyễn Kim là Trừng Quốc công Nguyễn Văn Lưu, ông nội ngài là Phó Quốc công Nguyễn Như Trác. Hội Đồng Nguyễn Phước Tộc Hải Ngoại ở Hoa Kỳ ghi nhận Thân phụ ngài Nguyễn Kim là ngài Nguyễn Hoằng Dụ, tức ngài Nguyễn Văn Lưu, ông nội ngài là ngài Nguyễn Văn Lang. Một số Hội Đồng Nguyễn Phước Tộc Hải Ngoại không giống lại chỉ ghi là Trừng Quốc công Nguyễn Văn Lưu và vài ba điểm còn chú thích rõ ràng ko cần là ngài Nguyễn Hoằng Dụ.

Khởi binh chống căn nhà Mạc[sửa | sửa mã nguồn]

Bối cảnh[sửa | sửa mã nguồn]

Năm Canh Dần (1530), Mạc Đăng Dung cướp ngôi vua được 3 năm, kinh nhân tâm tạm thời, bèn truyền ngôi cho tới con cái là Mạc Đăng Doanh. Tháng Giêng năm 1530, Mạc Đăng Doanh đăng vương vua, thay đổi niên hiệu là Đại Chính, tôn Mạc Đăng Dung thực hiện Thái thượng hoàng.^[4]

Lê Ý, đàn ông An Thái công chúa cất binh ngăn chặn, xưng niên hiệu Quang Thiệu, hiệu triệu tướng mạo sĩ những xứ Thanh Hóa, Nghệ An phù hợp binh tiến công căn nhà Mạc. Lê Ý bị Mạc Quốc Trinh bắt vô mon 11.^[5]

Thời ấy thân phụ con cái Mạc Đăng Doanh vì thế thoán nghịch ngợm, nên hào kiệt ko phục, thổ tù những điểm cất binh. Nguyễn Kim đóng góp ở nước Ai Lao, Trịnh Ngung, Trịnh Ngang cướp cứ xứ Thái Nguyên, Vũ Văn Uyên cướp cứ xứ Tuyên Quang; những tướng mạo đều danh nghĩa phục quốc. Các xứ Thanh, Nghệ, Tuyên, Hưng đều không áp theo chúng ta Mạc.^[6]

Khởi binh chống căn nhà Mạc[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1529, Nguyễn Kim ở Thanh Hoa khi ấy lưu giữ chức Hữu vệ Điện chi phí tướng mạo quân An Thanh hầu, rước con trẻ của mình chạy thanh lịch nước Ai Lao.^[7] Chúa nước Sạ Đầu nhận định rằng Đại Việt và nước chúng ta đem mối liên hệ môi răng, mới mẻ rước quần chúng. # và khu đất đai Sầm Châu cung cấp cho tới Nguyễn Kim. Từ cơ Nguyễn Kim nuôi chăm sóc sĩ chất lượng, chiêu hấp thụ kẻ chạy trốn, phản bội, thâm nhập thăm dò con cái con cháu chúng ta Lê lập nên nhằm mưu mẹo phục sinh.^[8]

Tháng 12 năm 1530, Nguyễn Kim tị nạn ở châu Sầm Thượng, Sầm Hạ nước Ai Lao thu dụng được vài ba ngàn người, 30 con cái voi và 300 con cái ngựa. Theo câu nói. thỉnh cầu của những tướng mạo, bèn dẫn quân về Thanh Hoa. Nguyễn Kim đóng góp quân ở Lôi Dương, bị phục binh của Ngọc Trục hầu, tướng mạo của Mạc Đăng Doanh vượt qua.^[9]

Mùa xuân năm Tân Mão (1531), Mạc Đăng Doanh sai tướng mạo Tây Quốc công Nguyễn Kính tiến công Nguyễn Kim ở xứ Thanh Hoa. Nguyễn Kim đón tiến công, phá vỡ quân của Nguyễn Kính, sai quân đóng góp lưu giữ những thị trấn.

Nguyễn Kính lại tiến công vô Đông Sơn, Nguyễn Kim phá huỷ được, làm thịt và bắt sinh sống vài ba trăm con người, rồi dẫn quân rời khỏi Gia Viễn, Điềm Độ chiêu dụ và cướp khu đất.^[10]

Tháng 9 năm 1531, trời sụp đổ mưa nhiều, nước sông dưng tràn, căn nhà Mạc sử dụng phi thuyền tiến bộ tiến công, quân Nguyễn Kim nghiền loàn, ko thể cố thủ. Nguyễn Kim dẫn quân quay trở lại Ai Lao. Xứ Thanh Hoa bị đói đồ sộ.^[10]

Lập vua Lê Trang Tông[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1533, cựu thần căn nhà Lê bao gồm An Thanh hầu Nguyễn Kim, Hòa Trung hầu Lại Thế Vinh, Lỵ quốc công Trịnh Duy Thuận, Phúc Hưng hầu Trịnh Duy Duyệt và Tả Đô đốc Trịnh Duy Liệu dựng người con cái rốt của vua Lê Chiêu Tông thương hiệu Duy Ninh thực hiện vua Trang Tông; đăng vương vua bên trên Ai Lao, đặt điều niên hiệu là Nguyên Hòa.^[11][12]

Vua Lê Trang Tông tấn phong cho tới tứ vị công thần khai quốc. Nguyễn Kim là Thượng phụ Thái sư Hưng Quốc công; Trịnh Kiểm là Dực Quận công, Trịnh Công Năng là Tuyên Quận công; Lại Thế Vinh là Hòa Quận công lại ban cho từng vị một trái khoáy ấn và một thanh gươm nhằm thực hiện tướng mạo soái tự động đem quan liêu phiên bản cỗ lên đường xài khử quân Mạc và phủ dụ dân bọn chúng ở những địa hạt khuynh hướng về căn nhà Lê trung hưng.

Sau Lúc phong Nguyễn Kim thực hiện Thái sư Hưng Quốc công Chưởng nội nước ngoài sự, lấy Trung nhân Đinh Công thực hiện Thiếu úy Hùng Quốc Công, sót lại, người nào là cũng khá được phong thưởng,^[8] vua Trang Tông sai Trịnh Duy Liệu vượt lên trước đại dương thanh lịch căn nhà Minh, tâu cáo tội trạng của Mạc Đăng Dung và nài căn nhà Minh tiến công dẹp. Vua Minh nhận tờ tấu, giao phó xuống đình nghị, toan đựng quân thanh lịch chất vấn tội Mạc Đăng Dung.^[13]

Mạc Đăng Dung nghe tin yêu ngay lập tức ghi chép thư cho tới vua căn nhà Minh, triều Minh cho tới Mạc Đăng Dung là gian sảo tuy nhiên đạo quân của tướng mạo Minh là Cừu Loan, tuy rằng kéo cho tới sát biên cương, vẫn vì thế dự ko tiến bộ.^[14]

Xem thêm: roald dahl là ai

Tiến quân về nước[sửa | sửa mã nguồn]

Mùa xuân năm Kỷ Hợi 1539, vua Lê Trang Tông phong Đại tướng mạo quân Dực Nghĩa hầu Trịnh Kiểm, tước đoạt Dực Quận công. Trịnh Kiểm vốn liếng bám theo Thái sư Nguyễn Kim lên đường tiến công dẹp, lập nhiều chiến công. Nguyễn Kim thấy tài giỏi, bèn gả đàn bà cho tới. Lại phong tước đoạt cho những tướng mạo không giống, sai chúng ta rước quân phân tách đàng tiến bộ binh, thanh thế lừng lẫy. Đánh vô vùng Lôi Dương, vượt qua quân căn nhà Mạc.^[15]

Năm 1542, vua Lê Trang Tông lấy Thuỵ quận công Hà Thọ Tường thực hiện Ngự doanh đề thống ngự giá đựng mưu mẹo việc tiến bộ tiến công, sai Thái sư Hưng quốc công Nguyễn Kim thống đốc tướng mạo sĩ những dinh thự lên đường trước, tiến bộ tiến công những điểm ở Thanh Hoa, Nghệ An. Tướng lĩnh cũ và hào kiệt nhị trấn này phần nhiều bám theo về, thế quân càng tăng mạnh.^[16]

Năm 1543, Mạc Đăng Dung, Mạc Đăng Doanh đều tiếp tục bị tiêu diệt, Mạc Phúc Hải đăng vương vua. Vua Lê Trang Tông thân hành tiến công Mạc Phúc Hải, lấy được Tây Đô, phá huỷ quân của Hoằng vương vãi Mạc Chính Trung, Tổng trấn Thanh Hoa là Đại tướng mạo quân Trung Hậu hầu dẫn quân đầu sản phẩm.^[17] Bấy giờ, Thái sư Hưng Quốc công Nguyễn Kim còn ở Ai Lao không áp theo lên đường. Vua Lê Trang Tông sai Tuyên quận công Trịnh Công Năng đem chiếu thư về gọi. Nguyễn Kim bèn chỉnh đốn cỗ ngũ lên đàng tức thì, bái yết vua ở hành bên trên sông Nghĩa Lộ. Lê Trang Tông gia thăng Kim thực hiện thái tể, sai thực hiện đô tướng mạo, tiết chế tướng mạo sĩ những dinh thự, phân tách đàng nằm trong tiến bộ, bình toan vùng tây-nam.^[18]

Cái chết[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyễn Kim bị Trung Hậu hầu Dương Chấp Nhất đầu độc vô năm Ất Tỵ (1545). Trung Hậu hầu vốn liếng là sản phẩm tướng mạo căn nhà Mạc, xuất thân thích thái giám, thực hiện quan liêu cho tới chức Chưởng cỗ, nghe tin yêu vua Lê Trang Tông nổi quân, ngay lập tức sử dụng kế tiếp trá sản phẩm, ham muốn sợ hãi vua Lê Trang Tông. Việc ko trở nên, Trung Hậu hầu chào Thái tể Nguyễn Kim cho tới dinh thự, quăng quật ngầm dung dịch độc vô trái khoáy dưa nhấc lên trước mâm cỗ. Nguyễn Kim tin yêu thiệt, ăn dưa, bị trúng độc, cho tới Lúc về thấy vô người không dễ chịu rồi rơi rụng. Hôm này đó là ngày trăng tròn mon 5 năm Ất Tỵ (1545), niên hiệu Nguyên Hòa loại 14. Trung Hậu hầu ngay lập tức trốn lên đường, sau lại về với Mạc Phúc Hải.^[19] Vua Lê Trang Tông vô nằm trong tiếc thương, truy tặng là Chiêu Huân Tĩnh công, mệnh danh thụy là Trung Hiến, sai quan liêu mang về quê quán ở Tống Sơn mai táng.

Nhận định[sửa | sửa mã nguồn]

Lê Quý Đôn đánh giá vô sách Đại Việt thông sử:

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

Triệu Tổ Tĩnh Hoàng Đế đem 3 vị phu nhân

• Chánh thất phu nhân Nguyễn Thị Mai (阮氏梅) (không rõ ràng năm sinh, năm mất) về sau được truy tôn là Triệu Tổ Tĩnh Hoàng hậu bà vốn liếng đem xuất thân thích cao quý, con cái ông Nguyễn Minh Biện (người quê quán ở Phạm Xá, Hải Dương) thực hiện quan liêu căn nhà Lê chức Đặc Tiến Phụ Quốc Thượng Tướng Quân Thư Vệ Sự. Bà sinh rời khỏi Nguyễn Hoàng và rơi rụng vào trong ngày 23 mon Giêng âm lịch (không rõ ràng năm) táng cộng đồng vô lăng Trường Nguyên ở núi Thiên Tôn, tỉnh Thanh Hóa.
Năm Giáp Tý (1748) đời chúa Nguyễn Phúc Khoát truy tôn bà : Từ Tín Chiêu Đức Ý Phi cho tới năm Bính Dần (1806) ngọc hoàng Gia Long đầu tiên truy tôn thụy hiệu không thiếu là Từ Tín Chiêu Ý Hoằng Nhân Thục Tức Tĩnh Hoàng hậu (慈信昭懿弘仁淑德靖皇后), bà phối thờ với Triệu Tổ ở Triệu Miếu vô Hoàng trở nên.

• Thứ phu nhân Đỗ Thị Tín (杜氏信) ko rõ ràng tiểu truyện, Sinh rời khỏi Nguyễn Thị Ngọc Báo.

• Thứ phu nhân (Khuyết danh) ko rõ ràng tiểu truyện, sinh rời khỏi Nguyễn Uông.

Con cái[sửa | sửa mã nguồn]

• Nguyễn Uông (mất 1545), được vua Lê Trang Tông phong thực hiện Lãng Quận công sau khoản thời gian Nguyễn Kim bị hạ độc bị tiêu diệt (nhưng Nguyễn Uông về sau bị em rể Trịnh Kiểm làm thịt trừ hậu hoạ).

• Nguyễn Hoàng (1525 - 1613) u là chánh thất Nguyễn Thị Mai Triệu Tổ Tĩnh Hoàng hậu ông được vua Lê Trang Tông phong thực hiện Hạ Khê hầu, sai rước quân lên đường tiến công giặc. Về sau Nguyễn Hoàng phát triển thành người mở màn cho việc nghiệp của những chúa Nguyễn ở miền nam bộ nước ta.

• Nguyễn Thị Ngọc Báo (mất 1586) u là Thứ phu nhân Đỗ Thị Tín, về sau lấy Trịnh Kiểm sinh rời khỏi Trịnh Tùng rồi bị tiêu diệt cháy vô cơn hoả hoán vị ở phủ đệ của Trịnh Tùng bên trên An Trường được phong thụy là Từ Nghi Vương Thái Phi (慈儀王太妃).

Truy tặng[sửa | sửa mã nguồn]

Thời chúa Tiên Nguyễn Hoàng, tôn thụy hiệu là Huệ Triết Hiển Hựu Hoành Hưu Tế Thế Vĩ Tích Chiêu Huân Tĩnh vương vãi.

Đến đời Chúa Vũ Nguyễn Phúc Khoát thì cải thụy trở nên Di Mưu Thùy Dụ Khâm Cung Huệ Triết Hiển Hựu Hoành Hưu Tế Thế Vĩ Tích Chiêu Huân Tĩnh vương vãi, và truy tôn phi là Từ Tín Chiêu Ý Đức phi.

Xem thêm: gia khang là ai

Đời vua Gia Long năm loại 5 lại truy tôn là Di Mưu Thùy Dụ Khâm Cung Huệ Triết Hiển Hựu Hoành Hưu Tế Thế Khải Vận Nhân Thánh Tĩnh ngọc hoàng, miếu hiệu là Triệu Tổ, lăng gọi là Trường Nguyên, và truy tôn phi là Từ Tín Chiêu Ý Hoằng Nhân Thục Đức Tĩnh Hoàng hậu.^[2]

Lăng Triệu Tường, thương hiệu lăng đầu tiên là Trường Nguyên. Lăng ngả l ng bên trên vùng núi Triệu Tường nên thông thường gọi là lăng Triệu Tường, điểm phù hợp táng Nguyễn Kim và bà xã. Từ sau ngày căn nhà Nguyễn cáo cộng đồng (1945) rồi cuộc chiến tranh triền miên, chống lăng Trường Nguyên ko được bảo vệ, dân Mường được dồn về phía trên lập nghiệp, thiếu thốn ý thức tôn trọng di tích lịch sử nên những phong cách thiết kế xưa bị vi phạm đa số không thể gì. Vào 2 năm 2006–2007, dòng tộc Nguyễn Phúc ở Huế tiếp tục đích thân thích về phía trên trùng tu phục sinh lại điểm thờ vọng, bia và căn nhà bia ở chân núi Triệu Tường. Khu vực lăng Triệu Tường há rời khỏi một vị trí phượt sinh thái xanh linh tính.

Không gian ngoan bên phía trong trở nên Triệu Tường chia thành 3 khu vực vực: Khu vực chủ yếu ở thân thích xây Miếu Triệu Tường thờ Nguyễn Kim và Nguyễn Hoàng. Khu vực phía nhộn nhịp dựng miếu thờ Trừng Quốc công (Nguyễn Văn Lưu – thân thích phụ của Nguyễn Kim), chống phía tây dành riêng thực hiện điểm đồn trú của những quan liêu và mái ấm gia đình hộ lăng và trại chiến sĩ canh lăng.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Chúa Nguyễn
• Nam Bắc triều
• Nhà Hậu Lê
• Nguyễn Hoàng
• Nguyễn Hoằng Dụ
• Nguyễn Văn Lang

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Đọc thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Đại Việt sử ký toàn thư, biên soạn fake Ngô Sĩ Liên, Lê Văn Hưu...; Nhà xuất phiên bản khoa học tập xã hội thủ đô, 1993, dịch fake Viện sử học tập Việt Nam
• Đại Việt thông sử, Soạn fake Lê Quý Đôn, Dịch fake Ngô Thế Long, Nhà xuất phiên bản văn hóa truyền thống vấn đề, 2007
• Khâm toan Việt sử Thông giám cương mục
• Đại Nam thực lục; Soạn fake Quốc sử quán triều Nguyễn; Nhà xuất phiên bản giáo dục;Phiên dịch: Nguyễn Ngọc Tỉnh, Hiệu đính: Đào Duy Anh, quyển I
• Phủ biên tạp lục, biên soạn fake Lê Quý Đôn, Dịch fake Ngô Lập Chí, Khoa Xã hội Trường Đại học tập Tổng Hợp thủ đô, 1959
• Việt Nam sử lược, Trần Trọng Kim.
• Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, Đinh Công Vĩ (2003), Nhìn lại lịch sử, Nhà xuất phiên bản Văn hóa thông tin

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

• Nguyễn Kim bên trên Từ điển bách khoa Việt Nam