trương định là ai

By Admin 14/09/2023 0

Bách khoa toàn thư phanh Wikipedia

Bình Tây Đại Nguyên Soái
Trương Định

Bạn đang xem: trương định là ai

Chân Dung Trương Định

Sinh1820
Bình Sơn, Tỉnh Quảng Ngãi, Việt Nam
Mất19 mon 8, 1864 (43–44 tuổi)
Gò Công (tỉnh Gia Định), Việt Nam
Tên khácTrương Trường Định
Phối ngẫu(Lê Thị Thưởng) Trần Thị Sinh
Con cáiTrương Quyền
Cha mẹ
  • Trương Cầm (cha)

Trương Định (Chữ Hán: 張定; 1820 – 1864) hoặc Trương Công Định hoặc Trương Trường Định, là võ quan lại triều Nguyễn, và là thủ lĩnh chống Pháp tiến trình 1859 – 1864, nhập lịch sử vẻ vang nước ta.

Tóm lược đái sử[sửa | sửa mã nguồn]

Trương Định sinh bên trên làng mạc Tư Cung, phủ Bình Sơn, Tỉnh Quảng Ngãi (nay là xã Tịnh Khê, TP. Hồ Chí Minh Tỉnh Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi). Cha ông là Lãnh binh Trương Cầm, từng là Hữu thủy Vệ uý ở Gia Định bên dưới thời vua Thiệu Trị.

Năm 1844, Trương Định theo dõi thân phụ nhập Nam. Sau khi thân phụ mất mặt, ông đồn trú ngay lập tức điểm thân phụ đóng góp quân. Sau cơ, ông kết duyên với bà Lê Thị Thưởng, vốn liếng là đàn bà của một hào phú ở thị xã Tân Hòa, tỉnh Gia Định (Gò Công Đông,Tiền Giang ngày nay).

Năm 1850, hưởng trọn ứng quyết sách khẩn phí phạm của tướng mạo Nguyễn Tri Phương, Trương Định xuất chi phí rời khỏi mộ dân túng bấn lập tháp canh điền ở Gia Thuận (Gò Công), vì vậy, ông được mái ấm Nguyễn bửa thực hiện Quản cơ,[1] hàm chánh lục phẩm.

Trở trở nên thủ lĩnh chống Pháp[sửa | sửa mã nguồn]

Mộ và thông thường thờ Trương Định ở thị xã Gò Công

Năm 1861, Pháp tiến công Gia Định phen loại nhất , Trương Định lấy quân phối phù hợp với binh của tướng mạo Nguyễn Tri Phương chống lưu giữ chiến tuyến Chí Hòa. Khi Đại tháp canh Chí Hòa thất thủ, ông lùi về Gò Công, nằm trong Lưu Tiến Thiện, Lê Quang Quyền chiêu binh ứng nghĩa, trấn lưu giữ vùng Gia Định-Định Tường.

Ở phía trên, Trương Định tổ chức triển khai lại lực lượng, xây dựng tác chiến trong số vùng Gò Công, Tân An, Mỹ Tho, Chợ Lớn, Sài Thành, Đồng Tháp Mười và kéo dãn dài đến tới tận biên thuỳ Campuchia.

Kể về ông ở tiến trình này, sử mái ấm Nguyễn chép:

Trương Định thông suốt võ nghệ, kiêu dũng, chước lược. Tự Đức năm loại 14 (1861), trở nên Gia Định hữu sự, [a] Định hưởng trọn ứng việc nghĩa, mộ thú dõng được rộng lớn 6.000 người, lại kiêm quản ngại những đầu mục đằm thắm hào mộ việc nghĩa, dồn lập 18 cơ quân, luôn luôn chống tấn công người Pháp, chiếm được súng ống vũ khí và đúc chế thêm thắt nhằm sử dụng, được bạt bửa thực hiện Quản cơ lĩnh Phó Lãnh binh Gia Định.[2]

Ngày 5 mon 6 năm 1862, triều đình Huế thỏa thuận hòa ước với Pháp. Cũng theo dõi sử mái ấm Nguyễn thì:

Tháng 7 năm 1862...kể từ khi đang được toan hòa ước rồi, Ngài [Tự Đức] truyền dụ Nam Kỳ nghỉ ngơi binh và yêu cầu Trương Định rời khỏi Phú Yên. Khi ấy trong số tỉnh Gia Định, Định Tường, Biên Hòa những người dân ứng nghĩa rủ nhau hòa hợp, tôn Trương Định thực hiện Đại đầu mục, van đã tạo ra tấn công, Đình thần nghị rằng: "bây giờ việc Bắc Kỳ đương khẩn, nhưng mà Nam Kỳ chưa tồn tại thời cơ gì, van phó Phan Thanh Giản hiểu dụ". Nhưng Trương Định đang được lâu nhưng mà ko Chịu về cung chức, bị không bổ nhiệm hàm.[3]

Trên thực tiễn, ông đang được kể từ chối thư dụ mặt hàng của tướng mạo Pháp là Bonard, mặc kệ chiếu vua rời khỏi mệnh lệnh kho bãi binh vì thế Phan Thanh Giản truyền nhập và rút quân về Gò Công, xưng là Trung thiên tướng mạo quân,[4] và được dân chúng tôn là Bình Tây Đại Nguyên soái, lấy điểm này thực hiện bạn dạng doanh, kiến tạo những địa thế căn cứ địa kháng chiến.

Ngày 16 mon 12 năm 1862, Trương Định đang được rời khỏi mệnh lệnh tiến công những địa điểm của quân Pháp ở cả tía tỉnh miền Đông Nam Sở, đẩy Pháp nhập tình thế lúng túng, thụ động. Tháng hai năm 1863, nhờ sở hữu viện binh hỗ trợ, Pháp phản công bên trên Biên Hòa, Chợ Lớn, vây hãm Gò Công. Ngày 26 mon hai năm 1863, Pháp xâm chiếm trở nên trì, ông bay ngoài vòng vây và kéo quân về Biên Hòa.

Tháng 9 năm 1863, tướng mạo Lagrandière quý phái thay cho Bonard, phanh cuộc càn quét tước loại nhì, bắt được phu nhân con cái và một số trong những tùy tùng của Trương Định.

Qua đời[sửa | sửa mã nguồn]

Ngày 19 mon 8 năm 1864, Huỳnh Công Tấn phản bội dẫn lối mang lại quân Pháp bất thần vây hãm tập kích. Bản doanh Đám lá tối trời [b] thất thủ, Trương Định bị trọng thương (gãy xương sống).[5]

Về tử vong của ông, những mối cung cấp ko thống nhất về sự việc ông sở hữu tử tiết hay là không. Hầu không còn những mối cung cấp nhận định rằng ông đang được tử tiết nhằm ngoài rớt vào tay giặc.[6][7][8][9] Mặt không giống, theo dõi Việt sử Tân Biên của Phạm Văn Sơn, "ông và 28 người tùy nằm trong bị phun chết".[10] Khi ấy, ông 44 tuổi tác.

Hay tin yêu Trương Định tử tiết, vua Tự Đức sai truy tặng ông phẩm hàm, và năm 1871 lại mang lại lập thông thường thờ ông bên trên Tư Cung (Quảng Nghĩa). Con ông là Trương Quyền đang được rút lên vùng Châu Đốc nối tiếp chống Pháp thêm thắt 6 năm nữa.

Nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã từng 12 bài xích thơ và một bài xích văn tế điếu ông. Trích ra mắt một bài:

Xem thêm: brianna ghey là ai

Bàn thờ Trương Định ở bên phía trong đền
Trong Nam, thương hiệu bọn họ phất như cồn
Mấy trận Gò Công nức giờ đồn
Đấu đạn hỡi rêm tàu bạch quỷ
Hơi gươm thêm thắt rạng vẻ Hoàng Môn
Ngọn cờ ứng nghĩa trời ko bẻ
Quả ấn Bình Tây khu đất bộp chộp chôn
Nỡ khiến cho nhân vật rơi giọt luỵ
Lâm dâm tía chữ điếu vong linh.

Từ cơ đến giờ, nhiều thương hiệu lối bên trên những TP. Hồ Chí Minh và thương hiệu ngôi trường học tập ở nước ta được có tên ông.

Tuyên phụ thân nổi tiếng[sửa | sửa mã nguồn]

Tuyên phụ thân của Trương Định nhập thư vấn đáp thư dụ mặt hàng của tướng mạo Pháp Bonard nhập thời điểm cuối năm 1862:

“ Triều đình Huế ko coi nhận tất cả chúng ta, tuy nhiên tất cả chúng ta cứ đảm bảo Tổ quốc tất cả chúng ta. ”

Ông vấn đáp Phan Thanh Giản về sự việc kho bãi binh chống Pháp: “Triều đình nghị hòa thì cứ nghị hòa còn việc của Định thì Định cứ thực hiện. Định thà đắc tội với Triều đình chứ không cần nỡ ngồi coi giang san này say sưa...”

Tuyên phụ thân của Trương Định gửi những quan lại ở Vĩnh Long, nhằm tỏ ý ly khai với Nam triều (vì sau hòa ước Nhâm Tuất, vua Tự Đức rời khỏi mệnh lệnh ông nên kho bãi binh) nhập mon hai năm 1863:

“ Muốn quay về hắn như xưa, dân bọn chúng tía tỉnh đòi hỏi Cửa Hàng chúng tôi hàng đầu khởi nghĩa, Cửa Hàng chúng tôi ko thể làm cái gi được không giống. Chúng tôi sẵn sàng hành động nhập phía Đông gần giống phía Tây, Cửa Hàng chúng tôi chống đối và hành động. Chúng tôi tiếp tục tấn công trượt bọn giặc cướp... ”
“ Chúng tao thề bồi tiếp tục tấn công mãi và tấn công không ngừng nghỉ, khi tao thiếu thốn toàn bộ tiếp tục bẻ nhánh cây thực hiện cờ, lấy côn gộc thực hiện võ khí mang lại binh lính ta... ”

Hịch của Trương Định (tháng 8 năm 1864):

“ Lòng dân đang được ham muốn tao lên thực hiện nguyên vẹn nhung tía tỉnh, tao coi nhập lòng dân nâng niu ko nhạt lạt của người xem so với tao. Thế là đoạn bất dung thứ giặc cướp. ”

Mấy đoạn trích bên trên, được ghi quý phái bên trên thông thường thờ Trương Định, ở ngay lập tức trung tâm thị xã Gò Công.

Nhận xét[sửa | sửa mã nguồn]

Tượng đài Trương Định ở trung tâm thị xã Gò Công
  • Trung úy Léopold Pallu (1828 – 1891), sĩ quan lại tùy viên Tổng hành dinh thự của Phó đề đốc Charner, và là kẻ lãnh đạo team thủy quân lục chiến tấn công nhập Đại tháp canh Chí Hòa, trở nên Định Tường (Mỹ Tho), viết:
Lúc bấy giờ (tháng 6 năm 1861) sở hữu một người An Nam vô cùng kiên quyết và hào hùng thương hiệu là Trương Định[c] cho thấy thêm tiếp tục dấy loàn khởi nghĩa nhập toàn xứ...Là 1 trong những số những người dân nhiều nghị lực nhất, anh tao xí gạt là đang được bị tiêu diệt nhập trận Gò Công, tuy nhiên sau này lại xuất hiện tại và hành động nhập không còn mùa mưa...Mãi về sau đây, khi tao đã sở hữu Biên Hòa, thương hiệu Trương Định vùng vẫy tàn huỷ không còn nhì vùng tứ giác của tao...[11]
  • Trong sách Sài Gòn xưa – bấm tượng 300 năm ở trong nhà văn Sơn Nam sở hữu đoạn:
Yêu nước đằm thắm, khẳng khái trước nghĩa rộng lớn, đứng số 1 nhập trào lưu kháng Pháp ở Nam Kỳ vẫn chính là Trương Định. Mang ơn vua, lưu giữ khu đất mang lại vua (Gò Công là điểm vạc tích của Phạm Đăng Hưng và đàn bà là bà Từ Dũ), tuy nhiên chống mệnh lệnh khi hạn chế khu đất mang lại Pháp. Trương Định và dân tháp canh điền tận dụng địa hình rừng ngập đậm Gò Công nhằm khởi nghĩa, đắp điếm đập, xây lũy. Giặc nên vất vả, tổ chức triển khai nội ứng mới nhất giết thịt được ông, qua không ít cuộc hành binh cung cấp tướng mạo, sắp xếp súng rộng lớn bên trên thuyền nhỏ, nhằm dịch chuyển điểm nước cạn hết. Địch nên lấy xác ông phơi bầy trước chợ nhằm thực hiện hội chứng cớ...và chôn ông đằm thắm chợ, nếu như chôn điểm hẻo lánh, e nghĩa binh lập đàn tế cờ, phục thù hằn mang lại mái ấm tướng mạo. Cụ Đồ Chiểu đang được lấy toàn bộ tận tâm ghi chép bài xích văn tế ông và 10 bài xích liên trả.[12]

Gia quyến[sửa | sửa mã nguồn]

Người phu nhân chính[sửa | sửa mã nguồn]

Lê Thị Thưởng (? – ?) là đàn bà một hào phú ở thị xã Tân Hòa (Gò Công). Bà và Trương Định kết duyên năm này ko rõ rệt, tuy nhiên theo dõi sử sách thì ...nhập năm 1854, nhờ việc trợ gom của mái ấm gia đình mặt mũi phu nhân, Trương Định xuất gia sản, mộ dân túng bấn lập tháp canh điền Gia Thuận (Gò Công).[13]

Sau khi ông xã và con cái mất mặt vì thế việc nước, chép chuyện của bà như sau:

(Trương Định) sau vì thế thất lợi nhưng mà mất mặt, con cái ông là (Trương) Tuệ cũng bị tiêu diệt vì thế việc quân, phu nhân (Trương) Định là Lê Thị Thưởng vì thế ko điểm nương tựa nên về quê quán (Quảng Ngãi, quê chồng) thực hiện ăn. Năm (Tự Đức) loại 27 (1874), quan lại tỉnh Tỉnh Quảng Ngãi tâu rằng, (Trương) Định là người dân có nghĩa khí rất rất đáng khen ngợi mà lúc này phu nhân của (Trương) Định lại là kẻ túng bấn đau khổ, rất rất đáng thương. Vậy, van cung cấp trong cả đời mang lại (vợ Trương Định) hàng tháng trăng tròn quan lại và 2 phương gạo...
Năm (Tự Đức) loại 34 (tức năm 1881), lại cung cấp thêm thắt cho tất cả những người phu nhân (của Trương Định) hàng tháng 10 quan lại, mặt khác, sai xã ấy nên thỉnh phảng phất cho tới thăm hỏi. Khi bà mất mặt, (vua ban) mang lại 100 quan lại chi phí (để mai táng).[14]

Người phu nhân thứ[sửa | sửa mã nguồn]

Trần Thị Sanh (1820 – 1882) là em bọn họ (con cô) thái hậu Từ Dụ, u vua Tự Đức. Bà Trần Thị Sanh là con cái loại sáu của ông Trần Văn Đồ và bà Phạm Thị Phụng. Bà Phụng là em gái ông Phạm Đăng Hưng, thân phụ của bà Phạm Thị Hằng, tức thái hậu Từ Dụ. Trước khi về thực hiện phu nhân loại Trương Định, bà từng sở hữu một đời ông xã là ông Dương Tấn Bổn và một cô đàn bà thương hiệu Dương Thị Hương. Bà Hương sau đây gả mang lại ông Huỳnh Đình Ngươn, thân phụ của chí sĩ Huỳnh Đình Điển. Ông Bổn mất mặt sớm[15], nghĩa tình phu nhân ông xã đứt đoạn, bà Sanh cố chí lo ngại chuyện thực hiện ăn và phát triển thành một trong mỗi người phong phú ở xứ Gò Công.

Giàu sở hữu, bà Sanh sử dụng chi phí mua sắm lúa gạo, nhờ Trương Định lấy cứu giúp tế dân, và còn trả chi phí mang lại ông Định quy tụ dân cút khai khẩn khu đất đai. Sau khi ông xã bị tiêu diệt được hai năm, bà về thực hiện hầu thiếp mang lại Trương Định[15], nên dân gian giảo mới nhất gọi là bà Hầu.

Gò Công sở hữu tư tổng nhiều,
Mà riêng biệt sở hữu một bà Hầu nhiều lớn.[16]

Khi Trương Định phất cờ tấn công Pháp, bà Sanh (khi này đang trở thành phu nhân loại Trương Định) lo ngại việc rèn vũ trang, tích trữ thực phẩm mang lại nghĩa binh. Khi ông xã mất mặt, bà lấy xác ông về chôn bên trên Gò Công.

Năm 1864, sau thời điểm Trương Định tử tiết, bà Sanh nhập miếu quy hắn, phó quyền coi nom gia tài mang lại con cái riêng biệt Dương Thị Hương và con cái rể là Tri thị xã Trường Bình.

Vị trí lăng mộ[sửa | sửa mã nguồn]

Mộ Trương Định lúc đầu (1864) được tạo vì thế hồ nước dù dước và bên trên bia đá sở hữu xung khắc bao nhiêu chữ: Đại Nam - An Hà lãnh binh kiêm Bình Tây Đại tướng mạo quân Trương công húy Định chi mộ. Nhà nỗ lực quyền Pháp bắt đục quăng quật mặt hàng chữ Bình Tây Đại tướng mạo quân và trị bà Sanh 10.000 quan lại chi phí vì thế tội lập bia ngược luật lệ.

Năm 1874, bà Sanh thực hiện đơn van tu sửa mộ mang lại ông xã. Lần này mộ Trương Định được xây bằng đá tạc hoa cương, sở hữu 3 bức hoành phi và 6 trụ đá ghi lại đằm thắm thế và sự nghiệp của ông. Một lần tiếp nữa, những hoành phi và trụ đá bị Pháp rời khỏi mệnh lệnh đục quăng quật...[17]

Nhà phân tích Huỳnh Minh mang lại biết: "Trải nhiều năm Pháp nằm trong, mộ Trương Định phát triển thành phí phạm phế truất. Sau sở hữu bà Huỳnh Thị Điệu, hay còn gọi là bà Phủ Hải[d] mang lại thay thế sửa chữa lại. Năm 1956, được sửa quý phái phen nữa"...[18]

Xem thêm: trách nhiệm pccc là của ai

Từ năm 1972 cho tới năm 1973 xây thêm thắt thông thường thờ. Lăng mộ và thông thường thờ Trương Định đang được Sở Văn hóa - tin tức nước ta thừa nhận là Di tích lịch sử-văn hóa quốc gia ngày 6 mon 12 năm 1989.

Lễ hội tưởng vọng ông ra mắt bên trên phía trên những ngày 19 và trăng tròn mon 8 dương lịch thường niên.

Trương Định cũng khá được hậu thế tôn vinh bên trên di tích lịch sử thánh địa bọn họ Trương nước ta nằm trong thị xã Thiên Tôn, thị xã Hoa Lư, Tỉnh Ninh Bình. Đền Trương là điểm thờ những người dân bọn họ Trương đang được khuất bên trên bàn thờ cúng xã hội,[19] nhập hậu cung sở hữu tượng thờ Ngọc Hoàng Thượng đế (Trương Hữu Nhân) và 14 danh nhân bọn họ Trương vượt trội tức thời phong con kiến ở 3 miền nước ta gồm: Ban văn thờ Thái phó Trương Hán Siêu, Trạng nguyên vẹn Trương Hanh, Trạng nguyên vẹn Trương Xán, Thượng thư Trương Công Giai, Thái sư Trương Đăng Quế, Đông những học tập sĩ Trương Quốc Dụng, Thượng thư Trương Công Hy. Ban võ thờ Tướng Trương Hống, Tướng Trương Hát, Tướng Trương Nữu, Tăng lục võ sư Trương Ma Ni, Tướng Trương Chiến, Đại tướng mạo quân Trương Minh Giảng và Anh hùng Trương Công Định.

Ghi chú[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Ở phía trên chỉ trận Đại tháp canh Chí Hòa xẩy ra nhập mon hai năm 1861.
  2. ^ Vị trí kể từ Gò Công cút về phía ao Trường Đua, theo dõi lối ấp Long Hưng cho tới trượt tía ấp Giá Trên nằm trong xã Kiểng Phước; kể từ phía trên sở hữu bảng chỉ dẫn cút thêm thắt 8,5 km nữa nhằm cho tới thông thường thờ Trương Định (Gia Thuận). điểm này, khi xưa là điểm "Đám lá tối trời".
  3. ^ Trương Định (ghi chú của Hoang Phong, người dịch sách).
  4. ^ Bà Điệu là đàn bà út ít của bà Dương Thị Hương, đàn bà riêng biệt của bà Trần Thị Sanh, và ông Huỳnh Đình Ngươn. Bà Điệu lấy ông xã là Đốc Phủ sứ là Nguyễn Văn Hải, nên gọi là bà Phủ Hải.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Nguyễn Q. Thắng và Nguyễn tì Thế (1992), tr. 920
  2. ^ Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện, tr. 877
  3. ^ Theo Quốc triều chánh biên toát yếu, tr. 401.
  4. ^ Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện, tr. 878
  5. ^ Nguyễn Q. Thắng và Nguyễn tì Thế (1992), tr. 921
  6. ^ Mark W. McLeod (1991). The Vietnamese Response lớn French Intervention, 1862-1874. Greenwood Publishing Group. tr. 65. Wounded and facing capture, he took his own life.
  7. ^ William Appleman Williams, Lloyd C. Gardner chỉnh sửa (1989). America in Vietnam: A Documentary History. Norton. tr. 16.
  8. ^ 130 năm coi lại cuộc sống & sự nghiệp Trương Định: kỷ yếu đuối hội thảo chiến lược khoa học. Sở văn hóa truyền thống vấn đề Tiền Giang. 1995. tr. 11.
  9. ^ Nguyễn Khắc Viện (1978). The long resistance: 1858-1975. Nhà xuất bạn dạng Ngoại ngữ. tr. 14.
  10. ^ Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (quyển 5, tập luyện thượng, tr. 195), trích: "Một bộ-hạ là Huỳnh-công-Tấn đã từng phản qua quýt đầu mặt hàng Pháp, rồi dẫn Liên quân cho tới vây bắt. Ông và 28 người tùy nằm trong bị phun bị tiêu diệt."
  11. ^ Theo Léopold Pallu, Histoire de L’Expédition de Cochinchine en 1861 (Lịch sử cuộc viễn chinh Nam Kỳ 1861), vì thế mái ấm xuất bạn dạng Hachette in bên trên Pháp năm 1864. Bản dịch của Hoang Phong. Nhà xuất bạn dạng Phương Đông, 2008, tr. 252.
  12. ^ Sơn Nam, Sài Gòn xưa - bấm tượng 300 năm, Nhà xuất bạn dạng. Trẻ, 2008, tr. 162.
  13. ^ Nhiều người biên soạn, Hỏi đáp lịch sử vẻ vang Việt Nam, Nhà xuất bạn dạng. Trẻ, 2007, tr. 88-89.
  14. ^ Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện, tr. 878.
  15. ^ a b Trần Anh Tài, Chút kỉ niệm xưa, báo Khoa học tập Phổ thông.
  16. ^ Nguyễn Liên Phong, Nam Kỳ phong tục nhơn vật thao diễn ca.
  17. ^ Theo Cao Văn Sáu, Vợ Trương Định, một liệt phái nữ tư phen vươn cao nhập số phận, sách Nam Sở xưa và ni, Nhà xuất bạn dạng TP.HCM, 2005, tr.173 - 176.
  18. ^ Huỳnh Minh, Gò Công xưa, Nhà xuất bạn dạng Thanh Niên, 2001, tr. 77.
  19. ^ “XÂY DỰNG NHÀ THỜ HỌ TRƯƠNG VIỆT NAM LÀ ĐỂ LẠI MỘT CÔNG TRÌNH TÂM LINH MUÔN ĐỜI CHO CON CHÁU MAI SAU”. Bản gốc tàng trữ ngày 13 tháng bốn năm 2016. Truy cập ngày 7 mon 11 năm 2019.

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện, truyện "Trương Định", Nhà xuất bạn dạng Văn học tập, 2004.
  • Nguyễn Q. Thắng và Nguyễn tì Thế biên soạn, Từ điển anh hùng lịch sử vẻ vang Việt Nam, NXB Khoa học tập xã hội, 1992.

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]